Faciliteren van een Renaissance

Facilteren van conversatie leidend tot concordantie

Wat is faciliteren en waarop wordt het toegepast bij deze conferentie? Onder faciliteren wordt verstaan het begeleiden van groepsprocessen. Het wordt ook wel modereren, procesmanagement of MetaPlan genoemd. Maar, vind ik, ook mediation, coaching, training en adviseren kan gerekend worden tot faciliteren. Faciliteren in engere zin richt zich op het uitwisselen van gevoelens en ideeën tussen mensen, daar waar het spannend wordt. Ik noem die uitwisseling graag conversatie. Natuurlijk niet de conversatie over koetjes en kalfjes met een koekje bij de thee, maar de conversatie waarin, als gezegd, gevoelens en meningen worden uitgewisseld. Dit zij persoonlijke doelen en middelen. De conversaties leiden tot resultaten die ik 'instituties' noem. Dat kunnen bedrijven zijn, organisaties, clubs, steden, naties ... alle sociale constructies die mensen kunnen maken. Instituties hebben gemeenschappelijke doelen en middelen.

Omdat iedereen verschillende is, verschillende meningen heeft, ontstaat spanning in een groep. De meest eenvoudige manier om de spanning te laten verdwijnen is deze negeren en aan het werk te gaan: 'hulpbronnen verhandelen'. Zet de spanning om in actie. Dat werkt, wanneer er voldoende hulpbronnen (eten, slaapplaatsen, gezelschap, olie, geld ... ) zijn. Dat is meestal van korte duur. Is of komt er gebrek aan hulpmiddelen, dan is het handig dat iedereen zich conformeert aan de leider: 'overeenstemming handhaven'. Zet de spanning om in reactie: maak een hierarchie. Dat werkt in situaties, waar de doelstellingen (= hulpbronnen) en de manieren om die bereiken eenvoudige zijn.

Maar de frustraties kunnen oplopen, want de statusverschillen gaan een rol spelen bij de verdeling van hulpbronnen. Een wat lastigere manier om de spanning te laten verdwijnen is dan te onderhandelen, 'oordeel vormen'. Zet de spanning om in interactie, dat werkt in situaties die emotioneel geladen zijn, bijvoorbeeld doordat er statusverschillen zijn. Maar het kost tijd en vaardigheid en leidt - waar twee ruilen, moet er één huilen - tot emotionele spanningen en problemen bij ... de verdeling van hulpbronnen. Een oplossing is dan om de spanning om te zetten in creatie: iets nieuws zoeken, er op uitgaan, innovatie. Dat noemen we: 'genereren van verscheidenheid'. Dat werkt vaak goed in situaties die om een doorbraak vragen. Maar het komt in conflict met, bijvoorbeeld, de voorgaande drie spanningsverlagende strategieën. Ook kan het leiden tot een 'winner takes all' resultaat.

Niet verrassend: de spanning uit zich in verschillende gedragingen die overeenkomen met de vier principes. Maar wat doet een facilitator? Twee dingen:

1. De facilitator werkt als een katalysator: hij of zij verlaagt de spanningen tussen de deelnemers, zonder zelf verbuikt te worden, door bepaalde 'configuraties' te maken. Bijvoorbeeld een kringgesprek, het schrijven van kaartjes, het laten tekenen, ....


2. De facilitator streeft naar harmonische samenwerking. De verschillen tussen deelnemers zijn noodzakelijk voor een succesvolle groep. De deelnemers hebben elkaar, op lange termijn, nodig.

Meestal gebruiken we de term 'consensus' voor groepsbesluiten: de deelnemers moeten consensus over de oplossing hebben. Dit wordt ook wel het poldermodel genoemd. Op langere termijn is niet iedereen daar blij mee, omdat bij het streven naar consensus ook de verschillen tussen mensen 'verdwijnen'. Vandaar dat dan maar weer wordt terug gevallen naar 'echt leiderschap'. Maar de verschillen in opvattingen kunnen we ook nuttig gebruiken bij de uitvoering van acties. Want hoe goed we ook overleggen, of hoe goed de leider ook is, in werkelijkheid loopt het anders dan we denken. Mijn aanpak is er op gericht om consensus te hebben over het probleem (einde eerste dag), maar NIET over de oplossing. Concordantie is de term die ik gebruik voor harmonische samenwerking, een samenwerking waarbij de verschillen tussen de deelnemers bekend zijn en gebruikt kunnen worden wanneer ze nodig zijn in de uitvoering. Gefaciliteerde concordantie kan de 'oplossing' zijn voor het duivelse dilemma van het Lucifer Principe.

"Concordantie", zei iemand me, "dat is toch de naam van dat vliegtuig waarmee het slecht is afgelopen?". De Concorde is inderdaad de naam van het vliegtuig dat Franse smaak combineerde met Engelse techniek. En dat vliegtuig is misschien wel zo succesvol geweest van wege die zeldzame conbinatie.

Door: Jan @ 4:35 p.m.